Choroba powodująca dotkliwe bóle brzucha i zaburzająca rytm wypróżnień dotyka coraz więcej osób, utrudniając im codzienne funkcjonowanie. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, co to jest zespół jelita drażliwego. Poznaj znaczenie diety dla osób cierpiących na IBS oraz zasady mówiące o tym, jak zarządzać stresem i zmienić swój styl życia, aby złagodzić jego objawy.
Co to jest zespół jelita drażliwego?
Jako zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrom) definiowana jest przewlekła choroba w obrębie jelita cienkiego i grubego. Jej głównym symptomem jest ból brzucha. U chorych często występują również biegunki lub zaparcia. Dokładne przyczyny schorzenia nie są znane. Wiadomo jednak, że do nieprzyjemnych objawów nie dochodzi wskutek zmian organicznych (zakażenia, zapalenia, zatrucia pokarmowe itp.). Oznacza to, że podczas badań diagnostycznych nie są wykrywane nieprawidłowości w budowie i stanach jelita. Badania wykazują, że nawet od 70 do 90% pacjentom towarzyszą zaburzenia natury psychicznej (w tym niepokój i depresja). Naukowcy cały czas badają wpływ mózgu na odczuwanie objawów IBS. Głównym symptomem zespołu jelita drażliwego jest przewlekły i nawracający ból brzucha. Czasami może on ustępować, aby za jakiś czas pojawić się ponownie. U największej grupy pacjentów pojawia się on w podbrzuszu i dolnej części brzucha (z lewej strony). Jest ostry i nękający, ale praktycznie w ogóle nie prowadzi do budzenia się w nocy (wyjątkiem są osoby cierpiące na bezsenność, które także w nocy mogą odczuwać dyskomfort). Do symptomów IBS zalicza się także:
- biegunki i zaparcia – u niektórych chorych występują one naprzemiennie. Biegunki są wodniste i częste, ale bardzo rzadko zwiększa się objętość stolca. Po zjedzeniu posiłków oraz w sytuacjach stresowych wiele osób odczuwa gwałtowne parcie. Zaparcia zmniejszają częstotliwość stolców i powodują uczucie niepełnego wypróżnienia,
- wzdęcia brzucha,
- domieszkę śluzu w kale,
- ogólne zmęczenie,
- bóle głowy,
- zaburzenia psychiczne (lęk, stany depresyjne, wahania nastroju),
- zaburzenia w oddawaniu moczu.
U kobiet mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania.
Znaczenie diety w zarządzaniu IBS: Kluczowe składniki i pokarmy do unikania
Zarządzanie uciążliwymi objawami pojawiającymi się u osób cierpiących na IBS wymaga zastosowania odpowiedniej diety. Szacuje się, że około 2/3 chorych zauważa u siebie pogorszenie po spożyciu określonych produktów spożywczych. Istnieją składniki i pokarmy, których warto unikać, aby nie nasilały się zaburzenia. Wielu chorych wskazuje na szkodliwość dużej ilości węglowodanów złożonych, które przez długi czas zalegają w przewodzie pokarmowym. Kolejną grupą niepożądanych pokarmów są wzdymające warzywa (w tym kapusta, brukselka i kalafior) oraz pikantne przyprawy. Przy IBS bardzo często stosowana jest dieta low FODMAP i high FODMAP. Produkty należące do tej drugiej grupy są niewskazane, dlatego przy układaniu swojego codziennego planu posiłków najlepiej jest je wykluczać. W diecie przy zespole jelita drażliwego warto unikać:
- warzyw – kapusty, brokułów, buraków, karczochów, szparagów, brukselki, kalafiora, słodkiej kukurydzy, kopru włoskiego, czosnku, cebuli, pora, grochu,
- grzybów – pieczarek i gatunków leśnych,
- roślin strączkowych – fasoli, soi, ciecierzycy, soczewicy,
- owoców – jabłek, gruszek, mango, arbuzów, awokado, moreli, wiśni, nektarynek, śliwek,
- soków owocowych i owoców w puszce,
- owoców suszonych,
- zbóż – dużej ilości produktów na bazie mąki pszennej i żytniej (chleb, bułki, makarony, krakersy),
- słodzików – syropów kukurydzianych, sorbitolu, ksylitolu, maltitolu, fruktozy,
- mleka i produktów mlecznych – kremy, lody mleczne, ricotta i inne miękkie sery, jogurty, tłuste mleko krowie, owcze i kozie.
Zaleca się również ograniczenie kawy i alkoholu.
Plan diety dla osób z IBS: co jeść, aby złagodzić objawy?
Prawidłowo zbilansowana dieta pomaga złagodzić objawy towarzyszące IBS. Zalecane jest przede wszystkim regularne spożywanie posiłków i unikanie pośpiechu. Modyfikacje dietetyczne należy wprowadzać stopniowo i obserwować, które pokarmy działają korzystnie na organizm. Gdy nie zauważysz niepokojących oznak, oznacza to, że dany produkt możesz włączyć na stałe do swojego jadłospisu. Zmiany żywieniowe najczęściej rozpoczyna się od ułożenia jadłospisu bogatego w błonnik rozpuszczalny, który daje uczucie sytości, a jednocześnie nie nasila wzdęć i dolegliwości bólowych. Składnik ten znajduje się przede wszystkim w świeżych owocach i warzywach. Zawierają go także nasiona babki lancetowatej, jajowatej i płesznik oraz otręby (jęczmienne, owsiane). Kolejną zasadą jest sięganie po wyroby zawierające niewielkie ilości składników FODMAP. Chodzi tutaj o fermentujące oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli (fermentable oligo-, di-, monosaccharides and polyols). W grupie tej znalazła się laktoza (składnik mleka krowiego), sacharoza (cukier stołowy), fruktoza (cukier występujący owocach i miodzie) oraz sorbitol (producenci żywności często wykorzystują go jako słodzik spożywczy). Produkty typu low FODMAP, które można wykorzystać w codziennym jadłospisie przy zespole jelita drażliwego to m.in.:
- warzywa – papryka, marchewka, seler, szczypiorek, zielona fasolka, sałata, dynia, pomidory, pasternak, ogórki, ziemniaki, cukinia, szpinak, pędy bambusa, boćwina,
- owoce – banany, grejpfruty, winogrona, kiwi, melony, cytryny, limonki, mandarynki, pomarańcze, maliny, truskawki, jagody,
- rośliny strączkowe – puszkowana ciecierzyca,
- mleko i produkty mleczne – twarde sery, mleko i jogurty bez laktozy, roślinne zamienniki mleka krowiego,
- zboża – owiec, jęczmień, kukurydza, ryż, komosa ryżowa, gryka oraz produkty bez pszenicy (chleb, makarony),
- słodziki – glukoza, substancje słodzące, których nazwy nie są zakończone na „-ol” (aspartam, sukraloza).
Zarządzanie stresem jako element leczenia IBS
Dokładne przyczyny IBS nie są znane. Często jednak wskazuje się także na działanie podłoża psychicznego. Wielu pacjentów zauważyło u siebie, że stres nasila bóle brzucha i inne objawy zespołu jelita wrażliwego, dlatego warto znaleźć swoje własne sposoby na jego rozładowywanie. Ważny jest odpowiedni balans pomiędzy pracą i odpoczynkiem. Aktywność na świeżym powietrzu pomaga wytwarzać endorfiny, dlatego nie można z niej rezygnować. Wśród technik relaksacyjnych dużą popularnością cieszą się ćwiczenia oddechowe, joga oraz medytacja.
Praktyczne wskazówki i strategie życiowe dla osób cierpiących na IBS
Wystarczająca ilość snu jest kluczowa dla zachowania prawidłowego stanu zdrowia. Podobną rolę odkrywają regularne ćwiczenia, które nie tylko pomagają pozbyć się napięcia, ale mogą również wspomóc motorykę jelit. Zdrowy styl życia, znalezienie swoich własnych sposobów na pokonanie stresu, odpowiednia dawka wypoczynku oraz dobrze zbilansowana dieta to wskazówki, które pomagają osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego ograniczać negatywne skutki tego przewlekłego schorzenia.
