Jednym z makroelementów, który powinien być regularnie dostarczany do organizmu wraz z pożywieniem, jest wapń. Najwięcej tego minerału u ludzi występuje w kościach i zębach, ale niewielkie jego ilości można również znaleźć w tkankach miękkich oraz w płynach ustrojowych. Niedobór tego pierwiastka może objawiać się wieloma zmianami patologicznymi, a utrzymujące się braki przez dłuższy czas mogą skutkować rozwojem różnych groźnych schorzeń. Czym dokładnie jest wapń i jaką pełni rolę w organizmie? Jakie objawy mogą wskazywać na niedobór lub nadmiar tego związku w diecie? Sprawdź i usystematyzuj swoją wiedzę.
Czym jest wapń i jaką pełni rolę w organizmie?
Ten ważny składnik mineralny odgrywa kluczową rolę w prawidłowym przebiegu procesów związanych z mineralizacją kości. W organizmie człowieka wapń występuje głównie w postaci fosforanów i węglanów. Ze względu na obecność w składzie strukturalnym tkanki kostnej pomaga w utrzymaniu zdrowego układu szkieletowego, który odpowiada za wykonywanie ruchów i utrzymanie pionowej postawy. Jego długotrwały brak może zwiększać ryzyko wystąpienia demineralizacji kości, osteoporozy oraz krzywicy u dzieci objawiającej się zaburzeniami wzrostu, spłaszczeniem czaszki i deformacjami klatki piersiowej.
Jony wapnia w organizmie człowieka biorą też udział we właściwej przepuszczalności błon komórkowych oraz w zachowaniu prawidłowej kurczliwości tkanki mięśniowej. Ponadto pierwiastek ten reguluje:
- proces krzepnięcia krwi,
- namnażanie komórek,
- równowagę kwasowo-zasadową,
- przekaźnictwo nerwowe,
- pracę niektórych hormonów,
- funkcje wydzielnicze różnych gruczołów.
Jako ciekawostkę można dodać, że wapń wraz z magnezem i fosforem stanowią ok. 98% wszystkich składników mineralnych występujących w ciele człowieka. Ze względu na ważne znaczenie w utrzymaniu prawidłowej pracy wielu narządów wewnętrznych związek ten jest zaliczany do kluczowych makroelementów organizmu ludzkiego.
Zapotrzebowanie organizmu na wapń
Nie da się ukryć, że wapń odgrywa niezwykle ważną rolę w organizmie człowieka. Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek wynosi minimum 1000 mg dziennie. Trzeba jednak mieć świadomość, że nie każdy potrzebuje tyle samo minerału pomagającego budować silne kości, stawy i zęby. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku wiek, płeć, tryb pracy, styl życia. W diecie niemowląt i dzieci do trzeciego roku życia zupełnie wystarczające jest 600-700 mg wapnia na dobę.
Największe zapotrzebowanie na ten składnik występuje u osób starszych, a także u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią. Jeśli chodzi o przyswajanie pierwiastka, jest ono uzależnione od kilku czynników. Duże znaczenie ma przede wszystkim poziom witaminy D w surowicy krwi oraz forma, w jakiej wapń został podany. Zmniejszoną zdolność do wchłaniania tego makroelementu obserwuje się u osób po sześćdziesiątym roku życia oraz u kobiet po menopauzie. Obniżenie absorpcji występuje też w przebiegu niektórych schorzeń takich jak celiakia, zespół złego wchłaniania oraz marskość wątroby.
Źródła wapnia
Pierwiastek ten jest dostarczany do organizmu człowieka głównie razem z nabiałem, a więc z mlekiem i przetworami mlecznymi, serami żółtymi, kefirami, twarogami, masłem, jajami. Warto jednak wiedzieć, że produkty wytwarzane z mleka nie stanowią jedynego źródła tego minerału w diecie. Informacja ta jest szczególnie ważna dla osób, które nie spożywają regularnie napojów mlecznych. Do pokarmów bogatych w ten makroelement należą też:
- otręby pszenne i płatki owsiane,
- kasze gruboziarniste,
- nasiona roślin strączkowych,
- orzechy i nasiona,
- niektóre suszone owoce (morele, rodzynki),
- kakao i karob,
- woda mineralna wapniowo-magnezowa.
W mniejszych ilościach wapń występuje w niektórych warzywach zielonych i kapustnych takich jak brukselka, kapusta biała, jarmuż, brokuły, fasola szparagowa, rukiew wodna. Roślinami charakteryzującymi się wysoką zawartością pierwiastka są też: soja, szczaw, szpinak, natka pietruszki. Wchłanianie minerału z pożywienia wzmaga cholekalcyferol i menachinon, dlatego warto zadbać, aby w codziennej diecie nie brakowało produktów obfitujących w witaminy D i K. Należą do nich tłuste ryby morskie (węgorz, makrela, śledź, łosoś), jaja, oleje roślinne, wątroba oraz warzywa o zielonym kolorze.
Niedobory i nadmiar wapnia
Jak już wyżej wspomniano, wapń obecny w organizmie człowieka głównie w tkance kostnej, stanowi niezwykle ważny składnik ustrojowy. Zbyt niskie spożycie tego pierwiastka z pokarmem może prowadzić do wystąpienia niedoborów. Szczególnie groźne są one w przypadku dzieci, u których może dojść do zaburzeń wzrostu oraz krzywicy. Braki tego minerału w diecie osób dorosłych mogą skutkować zwiększonym ryzykiem rozwoju osteoporozy, zmiękczeniem i deformacją kości, a także rozregulowaniem gospodarki wapniowo-fosforanowej. Najczęstszą przyczyną niewystarczającej ilości tego składnika w jadłospisie jest niewłaściwe odżywianie, ale do deficytów mogą też przyczynić się:
- zaburzenia hormonalne,
- nadmierne wydalanie z moczem (np. ze względu na duże spożycie białka),
- alergie i nietolerancje pokarmowe,
- niektóre choroby (żółtaczka obturacyjna, idiopatyczna niedoczynność przytarczyc),
- stosowane leki (antybiotyki, preparaty moczopędne, przeciwdrgawkowe),
- ciężkie jednostki chorobowe takie jak wstrząs lub zespół rozpadu guza.
Jeśli chodzi o nadmiar wapnia w organizmie człowieka, występuje on stosunkowo rzadko. Zbyt duża ilość pierwiastka sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych, a także ograniczeniu wchłaniania różnych składników mineralnych takich jak żelazo, magnez, cynk. Hiperkalcemia może pojawić się m.in. w przebiegu pierwotnej i wtórnej nadczynności przytarczyc, przy niewydolności nerek, nowotworach, a także przy chorobach układu hormonalnego.
W przypadku podejrzenia niedoboru lub nadmiaru minerału w organizmie lekarz może zlecić oznaczenie jego stężenia w surowicy krwi. Badanie jest zalecane zwłaszcza u osób, u których występują częste złamania kości, zaburzenia związane z nieprawidłowym wzrostem, zespoły złego wchłaniania oraz przewlekłe schorzenia nerek. Pobranie powinno odbywać się na czczo. Na 12 godzin przed badaniem konieczne jest odstawienie preparatów zawierających wapń. Uzyskany wynik należy zawsze skonsultować z lekarzem. Jeśli poziom pierwiastka okaże się zbyt niski, zwykle wystarczająca jest dodatkowa suplementacja. Pomocnym rozwiązaniem może być też zrównoważenie diety tak, aby dostarczała organizmowi substancji ułatwiających wchłanianie tego minerału oraz pozytywnie wpływających na jego metabolizm. Poza witaminą D należą do nich: magnez, inulina, laktoza, niektóre aminokwasy oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.
Produkty kupisz tu:
Preparaty z wapniem
