Wśród chorób, które często pozostają niezauważone przez długi czas lub są błędnie diagnozowane, znajduje się tężyczka – dolegliwość, która potrafi znacząco obniżyć jakość życia pacjenta. Choć nazwa może brzmieć obco, zjawisko to dotyczy coraz większej liczby osób, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, kiedy stres i zaburzenia metaboliczne stają się powszechne. Tężyczka to zespół objawów wynikających z zaburzeń gospodarki wapniowo-magnezowej w organizmie. Jej przebieg może być bardzo różnorodny – od subtelnych i trudnych do uchwycenia objawów po ostre, napadowe skurcze mięśni, które mogą przypominać ataki padaczkowe.
Czym jest tężyczka?
Tężyczka to stan chorobowy charakteryzujący się nadpobudliwością nerwowo-mięśniową. Jej przyczyną jest najczęściej niedobór wapnia we krwi (hipokalcemia), ale również zbyt niski poziom magnezu lub zaburzenia gospodarki elektrolitowej i kwasowo-zasadowej mogą wywołać ten stan. Z medycznego punktu widzenia wyróżnia się tężyczkę jawną i utajoną. Jawna tężyczka to stan, w którym objawy są silnie wyrażone, często napadowe, natomiast forma utajona objawia się mniej spektakularnie – mrowieniem, uczuciem drętwienia, czy skurczami, które łatwo pomylić z innymi dolegliwościami.
Zaburzenia te wpływają na sposób funkcjonowania nerwów i mięśni. Gdy poziom wapnia we krwi spada, dochodzi do zwiększonej pobudliwości komórek nerwowych, co skutkuje niekontrolowanymi skurczami mięśni i innymi objawami neurologicznymi. To właśnie ta niestabilność układu nerwowego sprawia, że choroba bywa tak trudna do zdiagnozowania – jej symptomy są niespecyficzne i mogą sugerować wiele innych schorzeń.
Rodzaje tężyczki:
- Jawna: widoczne objawy – skurcze, drżenia, mrowienia
- Utajona (subkliniczna): wykrywana tylko testami (np. Chvostka, Trousseau)
Objawy tężyczki – jak ją rozpoznać?
Tężyczka może objawiać się bardzo różnorodnie – od subtelnych sygnałów aż po poważne objawy kliniczne. Na początku pacjenci często skarżą się na mrowienie lub drętwienie kończyn, głównie palców dłoni i stóp, a także okolicy ust. Mogą też występować uczucia niepokoju, lęki, zaburzenia koncentracji, a nawet objawy przypominające ataki paniki.
W bardziej zaawansowanej postaci tężyczki pojawiają się skurcze mięśni – zwykle rąk i stóp, niekiedy również mięśni twarzy. Mogą one być bolesne i trudne do opanowania. W przypadkach ostrych dochodzi do tzw. "ręki położnika" – charakterystycznego ustawienia dłoni na skutek skurczu mięśni. Skurcze mogą także dotyczyć mięśni krtani, co wywołuje duszność i uczucie dławienia.
Objawy tężyczki to m.in.:
- mrowienie i drętwienie kończyn oraz wokół ust,
- bolesne skurcze mięśni rąk, stóp, twarzy,
- uczucie niepokoju, lęk, ataki paniki,
- trudności z koncentracją i pamięcią,
- zaburzenia snu,
- kołatanie serca,
- skurcze mięśni gładkich (np. jelit) – mogą prowadzić do bólu brzucha.
Przyczyny powstawania tężyczki
Najczęstszą przyczyną tężyczki jest hipokalcemia, czyli zbyt niski poziom wapnia we krwi. Może ona wynikać z niedoczynności przytarczyc, które regulują poziom wapnia w organizmie. Innymi przyczynami są zaburzenia wchłaniania wapnia i magnezu w przewodzie pokarmowym, przewlekłe choroby nerek, długotrwałe stosowanie leków moczopędnych czy niedobór witaminy D, która jest niezbędna do prawidłowego metabolizmu wapnia.
Główne przyczyny tężyczki:
- Niedobór wapnia (hipokalcemia): najczęstsza przyczyna – z powodu niedoczynności przytarczyc, niedoborów wit. D
- Niedobór magnezu: zaburza transport wapnia, nasila objawy tężyczki
- Zasadowica oddechowa: nadmierna wentylacja (hiperwentylacja) powoduje przesunięcia elektrolitów
- Nadmierne utraty elektrolitów: intensywny wysiłek fizyczny bez odpowiedniego nawodnienia
- Zaburzenia hormonalne: niedoczynność przytarczyc, niewydolność nerek
- Intensywny stres i przemęczenie
- Choroby autoimmunologiczne
Diagnostyka – jak potwierdzić tężyczkę?
Diagnoza tężyczki bywa trudna, ponieważ objawy są niespecyficzne i często sugerują inne schorzenia neurologiczne lub psychiczne. Podstawą rozpoznania jest dokładny wywiad lekarski i badanie poziomu elektrolitów we krwi – przede wszystkim wapnia, magnezu i fosforu. Kluczowe znaczenie ma także oznaczenie poziomu parathormonu i witaminy D3.
W przypadku podejrzenia tężyczki utajonej wykonuje się tzw. próbę tężyczkową (test ischemiczny lub hiperwentylacyjny), która polega na wywołaniu objawów tężyczki w kontrolowanych warunkach – np. przez długotrwałe zaciskanie opaski uciskowej na ramieniu lub intensywne oddychanie.
Badania stosowane w diagnostyce tężyczki:
- jonogram (elektrolity: wapń, magnez, sód, potas),
- poziom parathormonu (PTH),
poziom witaminy D3,
próba tężyczkowa (test ischemiczny lub hiperwentylacyjny),
EKG (w celu oceny wpływu hipokalcemii na serce),
objaw Chvostka,
objaw Trousseau.
Jak zapobiegać tężyczce?
Zapobieganie tężyczce polega głównie na dbaniu o prawidłową gospodarkę wapniowo-magnezową oraz unikanie czynników ryzyka. Ważna jest zbilansowana dieta bogata w wapń (nabiał, zielone warzywa, orzechy, ryby) i magnez (produkty zbożowe, pestki dyni, kakao, banany). Warto również pamiętać o suplementacji witaminy D, szczególnie w okresie jesienno-zimowym.
Inne działania profilaktyczne to:
- regularne badania kontrolne u osób z chorobami tarczycy i nerek,
- unikanie nadmiernego stresu i hiperwentylacji (np. poprzez techniki relaksacyjne),
- odpowiednie nawodnienie organizmu,
- kontrola stosowania leków moczopędnych i przeczyszczających.
Leczenie tężyczki
Leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów. W ostrych przypadkach tężyczki jawnej konieczne jest podanie dożylne wapnia (najczęściej glukonianu wapnia), aby szybko złagodzić objawy. W przypadku postaci przewlekłej stosuje się doustną suplementację wapnia, magnezu i witaminy D. Jeśli przyczyną jest niedoczynność przytarczyc, może być konieczne leczenie hormonalne.
Wspomagająco zaleca się:
- terapię psychologiczną (jeśli obecne są objawy lękowe lub depresyjne),
- fizjoterapię i masaże łagodzące napięcia mięśniowe,
- techniki relaksacyjne i oddechowe.
Skutki nieleczonej tężyczki
Nieleczona tężyczka może prowadzić do wielu powikłań. Przewlekła hipokalcemia wpływa nie tylko na układ nerwowy, ale też na pracę serca – mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, a także problemy z pamięcią i koncentracją. U dzieci może dojść do zahamowania wzrostu i zaburzeń rozwoju. Długotrwałe niedobory wapnia mogą prowadzić do osteoporozy i zwiększonego ryzyka złamań kości.
Najpoważniejsze konsekwencje to:
- chroniczne bóle mięśniowe i skurcze,
- zaburzenia psychiczne (nerwica, depresja),
- problemy z sercem,
- zaburzenia funkcji poznawczych,
- pogorszenie jakości życia.
Podsumowanie
Tężyczka to choroba, którą łatwo przeoczyć, a jej objawy mogą być mylące. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają jednak na całkowite opanowanie dolegliwości i przywrócenie pacjentowi komfortu życia. Kluczem do sukcesu jest świadomość – zarówno pacjentów, jak i lekarzy – oraz regularne badania i profilaktyka. Warto pamiętać, że zdrowa dieta, suplementacja i dbanie o równowagę psychiczną mają ogromne znaczenie w zapobieganiu tej chorobie. Tężyczka to nie wyrok – to sygnał, że organizm potrzebuje wsparcia i równowagi.
Produkty kupisz tu:
Witaminy i minerały
