Chyba nie ma nic piękniejszego niż obserwowanie rozwoju dziecka, które rośnie jak na drożdżach i systematycznie zdobywa umiejętności. Kompetencje często pojawiają się gwałtownie, niemal z dnia na dzień i są to tzw. skoki rozwojowe, które wynikają z powstawania nowych połączeń międzykomórkowych w układzie nerwowym. Sprawdź, co warto wiedzieć o takich wyjątkowych momentach w życiu pociechy!
Skoki rozwojowe – intensywny moment dla rodziców i dzieci
O skokach rozwojowych mówi się głównie w odniesieniu do niemowląt, ponieważ w pierwszym roku życia układ nerwowy malucha najintensywniej się rozwija. Rodzice brzdąca mogą więc obserwować, jak z tygodnia na tydzień ich pociecha zmienia się nie tylko fizycznie, ale przede wszystkim nabywa nowych umiejętności – uśmiechania się, wydawania pierwszych dźwięków, chwytania przedmiotów rączkami czy wreszcie siadania i raczkowania. Każdy taki progres budzi radość, jednak warto mieć świadomość, że często poprzedzają go trudne chwile dla mamy i dziecka, ponieważ zanim dojdzie do skoku rozwojowego, brzdąc może mieć gorsze samopoczucie i potrzebować większego wsparcia rodziców.
Czym są skoki rozwojowe?
Już sama nazwa wskazuje, czym są skoki rozwojowe – to nic innego jak przełomowe momenty w życiu dziecka, w których dochodzi do nabycia przez nie zupełnie nowych umiejętności. Jak się okazuje, następuje to dość nagle, w wyniku pojawienia się połączeń neuronalnych w mózgu. Co więcej, każdy taki skok poprzedza okres regresji, podczas którego maluch staje się płaczliwy, drażliwy, ma problemy ze snem, a nawet traci apetyt. Takie objawy często budzą obawy o zdrowie dziecka, a tymczasem mogą one wynikać po prostu z silnego stresu związanego z intensywnymi przemianami w układzie nerwowym.
Warto dodać, że zjawisko skoków rozwojowych zostało zaobserwowane najpierw u szympansów w latach 90. XX wieku przez holenderskich naukowców – biologa Fransa Plooij oraz psycholożkę i antropolożkę Hettę van de Rijt. Dopiero kolejne przeprowadzone przez nich badania wykazały, że również u ludzi występują takie kamienie milowe.
Skoki rozwojowe w życiu malucha
Jak już wspomnieliśmy, najwięcej skoków rozwojowych występuje u niemowląt. Według Fransa Plooij w pierwszym roku życia jest ich aż siedem, a w kolejnych latach występują jeszcze 2 lub nawet trzy.
W wyniku przeprowadzonych badań naukowiec sprecyzował także momenty ich występowania, co szerzej opisaliśmy poniżej. Należy jednak pamiętać, że określone przez niego etapy są orientacyjne, dlatego może się zdarzyć, że u poszczególnych dzieci kolejne skoki pojawią się nieco wcześniej lub później. Również długość ich trwania może być różna, ponieważ u jednych maluchów trwa kilka dni, a u innych wiele tygodni.
7 skoków rozwojowych w 1. roku życia dziecka
Najważniejsze skoki rozwojowe występują w pierwszych 12. miesiącach życia i każdy z nich poprzedza wspomniany okres regresu. Zwykle wiąże się on jedynie z gorszym samopoczuciem malca, choć zdarza się, że niemowlę na chwilę zapomina o poprzednio zdobytej umiejętności.
Poniżej wyjaśniamy, czym charakteryzują się i kiedy występują przełomowe momenty w 1. roku życia dziecka:
- pierwszy skok rozwojowy (5. tydzień) – w jego wyniku maluch zaczyna bardziej reagować na bodźce zewnętrzne, czyli np. na dotyk, dźwięk czy zapach; pojawia się też u niego uśmiech oraz zdolność produkcji łez,
- drugi (między 7. a 9. tygodniem) – można go rozpoznać po tym, że dziecko umie już podnosić główkę, machać rączkami i nóżkami, a także wydawać dźwięki,
- trzeci (około 3. miesiąca) – brzdąc po tym skoku potrafi podążać wzrokiem za źródłem dźwięku, trzymać zabawki obiema rączkami oraz wkładać je do buzi,
- czwarty (około 5. miesiąca) – skutkuje on dość dużym wzrostem umiejętności ruchowych, ponieważ maluch zaczyna już pełzać, a nawet raczkować, ponadto reaguje na swoje imię i wypowiada pierwsze sylaby,
- piąty (około 6. miesiąca) – dzięki niemu pojawia się świadomość odległości między obiektami i ludźmi,
- szósty (około 8. miesiąca) - w jego wyniku następuje rozwój emocjonalny i poznawczy, co objawia się np. umiejętnością rozróżniania przedmiotów czy też gestykulacją,
- siódmy (około 10. miesiąca) – jego efekty są już wyjątkowo spektakularne, ponieważ maluch staje się bardziej ruchliwy (próbuje chodzić i wspinać się na meble), zaczyna naśladować inne dźwięki, rysować i potrafi dopasowywać do siebie kształty, dlatego radzi sobie np. z klockami.
Kolejne skoki rozwojowe u dziecka występują w drugim i trzecim roku życia. Co ciekawe, nie zawsze są poprzedzone wyraźnymi okresami regresji, ponieważ starsze maluchy lepiej radzą sobie ze stresem.
Skok rozwojowy dwulatka
W drugim roku życia maluch nabywa kolejne ważne umiejętności – przede wszystkim chodzenia i biegania. Zaczyna także mówić pierwsze słowa lub nawet zdania, potrafi informować o swoich potrzebach fizjologicznych i rozumie polecenia rodziców.
Zdarza się, że w okolicy drugich urodzin w dziecku rodzi się poczucie większej samodzielności i wywołuje u niego chęć decydowania o sobie. Maluch manifestuje to poprzez krzyki, obrażanie się czy też niesłuchanie poleceń. Jest to tzw. bunt dwulatka, który jest naturalnym okresem rozwojowym i wymaga od opiekunów cierpliwości oraz wsparcia.
Skok rozwojowy trzylatka
Po ukończeniu dwóch lat zauważyć można kolejny kamień milowy u pociechy. Skok rozwojowy u trzylatka wiąże się przede wszystkim z większą samodzielnością oraz udoskonaleniem już zdobytych umiejętności. Dziecko znacznie lepiej radzi sobie z chodzeniem i koordynacją ruchową, mówieniem, rysowaniem itp. Umie już także kontrolować swoje potrzeby fizjologiczne i samodzielnie się ubrać oraz nabiera większych zdolności społecznych i komunikacyjnych.
Jak wesprzeć dziecko w fazie skoków rozwojowych?
Każdy skok rozwojowy wymaga od rodziców większego zaangażowania. Szczególnie jest to ważne w przypadku niemowląt, które przed momentami przełomowymi mogą być wyjątkowo marudne, mieć problemy ze snem i potrzebować więcej uwagi oraz bliskości dorosłych. Trudne chwile należy cierpliwie przetrwać i starać się w tym czasie okazywać dziecku jak najwięcej miłości.
Warto również pamiętać, by wspierać prawidłowy rozwój pociechy. Pod tym względem pomocne może być wzbogacanie diety malucha o kluczowe witaminy dla dzieci m.in. te z grupy B, ponieważ to one wpływają na właściwe funkcjonowanie mózgu oraz układu nerwowego.
Prawidłowy rozwój Twojego malucha
Musisz sobie zdawać sprawę, że choć skoki rozwojowe mogą wiązać się z różnymi trudnościami, ich efektem jest zdobycie zupełnie nowych umiejętności przez Twoją pociechę. Tak właśnie wygląda prawidłowy rozwój dziecka – jest on z jednej strony fascynujący, ale z drugiej bardzo wymagający. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, zajrzyj na blog naszej Apteki Europejskiej do działu Dziecko, gdzie znajdziesz wiele ciekawych artykułów poradnikowych dla rodziców.
