Choroby psychiczne objawiające się zaburzeniami myślenia i zachowania są diagnozowane coraz częściej. Jedną z nich jest schizofrenia, której przyczyną jest zakłócenie równowagi między substancjami chemicznymi znajdującymi się w mózgu. Charakterystyczną cechą tego schorzenia jest naprzemienne występowanie epizodów psychotycznych z okresami apatii i wycofania emocjonalnego. Czym dokładnie jest schizofrenia i jakie są jej główne objawy? Czy da się całkowicie ją wyleczyć? Odpowiedzi na te i inne pytania zawarliśmy w tekście. Przeczytaj!
Co to jest schizofrenia i jakie są jej podstawowe cechy?
Przewlekłe choroby mózgu jeszcze do niedawna były kojarzone głównie z osobami starszymi. Obecnie wiadomo, że dotykają coraz młodsze osoby. Jednym z takich schorzeń jest schizofrenia. Pojęcie to zostało wprowadzone stosunkowo niedawno, gdyż pod koniec XIX wieku. Wcześniej choroba była określana terminem dementia praecox, pod którym kryły się różne jednostki chorobowe charakteryzujące się przewlekłym przebiegiem i upośledzeniem funkcji poznawczych. Zdaniem naukowców główną przyczyną schizofrenii są zmiany w mózgu, najczęściej w obrębie płata skroniowego. Do rozwoju schorzenia mogą prowadzić też zaburzenia w przekaźnictwie dopaminergicznym.
Liczne badania wskazują, że ta poważna choroba psychiczna znacznie częściej jest rozpoznawana u osób, które we wczesnym dzieciństwie doświadczyły traumy. Negatywne wydarzenia z okresu wczesnodziecięcego mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii poprzez aktywację mechanizmów neurobiologicznych na osi podwzgórze-przysadka. Rezultatem traumatycznych przeżyć w dzieciństwie nierzadko są też zaburzenia rozwoju mózgu oraz deficyt funkcji poznawczych. Ryzyko zachorowalności zwiększają ponadto niektóre czynniki takie jak m.in. dodatni wywiad rodzinny, uzależnienie od marihuany oraz stwierdzone choroby autoimmunologiczne.
Główne objawy schizofrenii
Objawy towarzyszące tej poważnej chorobie psychicznej po raz pierwszy zostały opisane przez niemieckiego lekarza psychiatrę Emila Kraepelin. To właśnie on stwierdził, że głównym symptomem schizofrenii są zaburzenia psychotyczne charakteryzujące się zakłóconym postrzeganiem otaczającej rzeczywistości. Psychoza może przybrać różną formę: urojeń, omamów, halucynacji itp. Szczególnie trudne dla osoby chorej są urojenia o charakterze paranoidalnym, którym towarzyszy silne poczucie lęku i niepokoju. Poza nimi schizofrenik może doświadczać również takich objawów jak:
- apatia,
- utrata zainteresowania codziennymi czynnościami,
- niemożność podejmowania decyzji,
- zaburzenia zachowania,
- problemy z pamięcią i koncentracją uwagi,
- nieumiejętność odczuwania przyjemności,
- poczucie zagubienia w świecie.
Poza symptomami mentalnymi schizofrenia może również przejawiać się objawami fizycznymi. U pacjentów z tym schorzeniem często rozpoznaje się m.in. zaburzenia katatoniczne, które polegają np. na braku ekspresji mimicznej twarzy, ciągłym patrzeniem w jeden punkt, czy na zastyganiu w przybranej pozycji. Ponadto u chorych w trakcie epizodu psychotycznego niejednokrotnie występują zaburzenia mowy. Mogą one przejawiać się zubożonym wypowiadaniem się (np. pojedynczymi słowami), brakiem związku odpowiedzi z pytaniem oraz nagłą zmianą tematu rozmowy. W przypadku zauważenia takiego ciągu przyczynowo-skutkowego należy skierować się po pomoc do lekarza psychiatry.
Typy schizofrenii. Różnorodność form i ich charakterystyka
Zaburzenia schizofreniczne najczęściej dotykają młodych dorosłych. Początek choroby przypada zwykle między piętnastym a trzydziestym rokiem życia. Zazwyczaj objawy schizofrenii rozwijają się stopniowo. Pierwsza faza określana mianem prodromalnej na ogół jest niespecyficzna i obejmuje takie symptomy jak izolowanie się od społeczeństwa, zaniedbywanie wyglądu, utrata dotychczasowych zainteresowań, nielogiczne myślenie.
Zgodnie z klasyfikacją DSM-IV opracowaną przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wyróżnia się cztery podstawowe typy schizofrenii:
- paranoidalną – to najbardziej znana postać tej choroby psychicznej; w jej przebiegu występują omamy słuchowe oraz urojenia o charakterze prześladowczym i odnoszącym,
- rezydualną – ten typ schizofrenii zazwyczaj ma łagodny, ale przewlekły przebieg; chorzy nie doświadczają urojeń i omamów – zamiast nich pojawiają się takie objawy jak wycofanie społeczne, spadek motywacji do działania, obojętność emocjonalna,
- katatoniczną – tą dość rzadką odmianę zaburzeń schizofrenicznych można rozpoznać po stanach pobudzenia lub odwrotnie – częstym zastyganiu w jednej pozycji,
- hebefreniczną – ten typ choroby z kolei objawia się brakiem reakcji emocjonalnych, rozkojarzoną mową oraz absurdalnymi zachowaniami, niedostosowanymi do sytuacji.
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 dodatkowo wyodrębnia się schizofrenię niezróżnicowaną. U chorych z tą postacią występują zróżnicowane objawy, które trudno zaklasyfikować do powyższych typów. Z tego względu jest ona znacznie trudniejsza do zdiagnozowania.
Proces diagnozowania schizofrenii: kryteria i metody
Rozpoznanie zaburzeń schizofrenicznych we wczesnym etapie jest bardzo trudne, gdyż u większości pacjentów objawy są słabo nasilone lub mało specyficzne. W procesie diagnostycznym nie znajdują zastosowania badania laboratoryjne. Niekiedy lekarze zlecają wykonanie badań obrazowych głowy, które pozwalają wychwycić zmiany w mózgu chorego. W diagnostyce schizofrenii duże znaczenie odgrywa kompletny wywiad przeprowadzony z pacjentem i dokładna ocena zgłaszanych przez niego objawów.
Chorobę rozpoznaje się na podstawie dwóch przywołanych już wyżej systemów: ICD-10 oraz DSM-IV. Zawierają one kryteria, które muszą zostać spełnione, aby lekarz mógł postawić diagnozę. Schizofrenia jest rozpoznawana w przypadku, kiedy symptomy (urojenia, omamy, zaburzenia myślenia) trwają przez określony czas (1-6 miesięcy). W trakcie procesu diagnostycznego specjalista musi upewnić się, że powyższe objawy nie są spowodowane innymi przyczynami takimi jak np. nadużywanie narkotyków, epilepsja czy zaburzenia nastroju.
Wyzwania i znaczenie wczesnej diagnozy w leczeniu schizofrenii
Podstawową metodą leczenia tej choroby psychicznej jest farmakoterapia. W przypadku zaburzeń schizofrenicznych ważne jest, aby pacjent mógł korzystać również z psychoterapii. Dzięki spotkaniom z terapeutą można poprawić funkcjonowanie chorego w różnych obszarach (rodzinnym, społecznym, zawodowym), a także przywrócić mu dobre samopoczucie psychiczne i fizyczne. Leczenie schizofrenii powinno obejmować kompleksowe oddziaływania. By przyniosło oczekiwane rezultaty, diagnoza powinna zostać postawiona jak najwcześniej. Dlatego tak istotne jest, aby znać podstawowe objawy choroby i nie bagatelizować żadnych jej sygnałów.
