Znany grecki lekarz i prekursor współczesnej medycyny, Hipokrates, niejednokrotnie powtarzał, że wszystkie choroby zaczynają się w jelitach. Jeśli nie funkcjonują one prawidłowo, wówczas dochodzi do upośledzenia wchłaniania składników odżywczych, zaburzenia homeostazy, a nawet do osłabienia odporności. W jakich procesach dokładnie uczestniczy mikrobiota jelitowa i dlaczego utrzymanie jej w dobrej kondycji jest tak ważne? Jakie pokarmy sprzyjają zdrowej mikroflorze? Odpowiedzi na te i inne pytania zawarliśmy w poniższym tekście.
Znaczenie zdrowia jelit dla ogólnego stanu zdrowia
Obecnie coraz częściej można usłyszeć, że zdrowie zaczyna się w jelitach. Jest w tym sporo prawdy, ponieważ ten istotny fragment przewodu pokarmowego oddziałuje na funkcjonowanie całego organizmu. Niestety niewłaściwa dieta, nieustanny pośpiech, przewlekły stres i brak ruchu powodują, że coraz więcej osób zmaga się ze schorzeniami tego narządu. Mogą one dawać o sobie znać na wiele różnych sposobów. Gdy jelita nie pracują tak, jak powinny, często pojawiają się:
- wzdęcia,
- zaparcia,
- bóle brzucha,
- nudności i wymioty,
- alergie skórne,
- częste infekcje dróg oddechowych,
- depresja.
Jako ciekawostkę można dodać, że w jelitach jest zlokalizowanych blisko sto milionów neuronów. Odpowiadają one nie tylko za przesyłanie informacji do mózgu, ale także za nastrój, emocje, motywację do działania itp. To właśnie z tego względu jelita bardzo często są określane mianem „drugiego mózgu”. Jeśli chcesz utrzymać organizm w dobrej kondycji i cieszyć się dobrym zdrowiem psychicznym, w pierwszej kolejności zwróć uwagę na to, co ląduje na Twoim talerzu. Jelitom nie służy przede wszystkim żywność wysokoprzetworzona, która obfituje w cukier, tłuszcze trans i konserwanty. By zadbać o kondycję tego ważnego elementu układu trawiennego, zacznij też się regularnie ruszać. Aktywność fizyczna sprawi, że usprawnisz motorykę jelit, unormujesz apetyt i zapobiegniesz zaparciom, co na pewno przełoży się na lepsze samopoczucie.
Mikrobiota jelitowa: co to jest i jak wpływa na nasze zdrowie?
Niezbędną częścią składową organizmu człowieka jest mikrobiota jelitowa, na którą składa się zespół drobnoustrojów pełniących szereg istotnych funkcji w kontekście zdrowia. Jeśli myślisz, że obecne w niej mikroorganizmy odpowiadają wyłącznie za trawienie czy wchłanianie składników odżywczych z pożywienia, jesteś w błędzie. Bakterie zlokalizowane w tym niezwykle skomplikowanym ekosystemie układu pokarmowego wpływają na metabolizm, kształtują odporność, a nawet uczestniczą w wytwarzaniu wielu związków chemicznych, w tym między innymi neuroprzekaźników takich jak serotonina i dopamina.
Skład mikrobioty jelitowej podlega nieustannym zmianom. Jeśli jelita funkcjonują prawidłowo, wówczas możemy przypuszczać, że przeważają w nich pożądane bakterie, które biorą udział w procesach związanych z trawieniem, wchłanianiem oraz ochroną immunologiczną.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że niezwykle liczną grupę mikroorganizmów wchodzących w skład mikroflory jelitowej stanowią drobnoustroje pełniące funkcję ochronną. Są one odpowiedzialne między innymi za rozkład węglowodanów, białek i lipidów, syntetyzowanie kwasu mlekowego zakwaszającego środowisko jelitowe, a także za zwalczanie chorobotwórczych drobnoustrojów przedostających się do organizmu drogą pokarmową. W skład naturalnej mikrobioty wchodzą ponadto komórki grzybów drożdżopodobnych. Zaburzenia równowagi tego ważnego ekosystemu mogą prowadzić do ich nadmiernego namnożenia, przyczyniając się np. do kandydozy błon śluzowych.
Symptomy i problemy zdrowotne związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem jelit
Dolegliwości takie jak ból brzucha, wzdęcia, czy trudności z wypróżnianiem mogą być objawem wielu różnorodnych schorzeń układu trawiennego. Jedną z częściej występujących chorób jest zespół jelita nadwrażliwego, który przeważnie diagnozuje się u osób pomiędzy dwudziestym a trzydziestym rokiem życia. Do jego rozwoju mogą przyczyniać się różne czynniki, w tym między innymi uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, infekcje przewodu pokarmowego oraz przyjmowanie niektórych leków.
Innym powszechnie występującym problemem zdrowotnym związanym z nieprawidłowym funkcjonowaniem jelit jest przerost bakteryjny w jelicie cienkim określany skrótem SIBO. Schorzenie to polega na niekontrolowanym namnażaniu się bakterii w obrębie mikroflory jelitowej. Do typowych objawów tej choroby zalicza się przede wszystkim nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów, bóle brzucha, nawracające biegunki, zaparcia oraz uczucie pełności w jamie brzusznej.
Przewlekłe dolegliwości jelitowe może też powodować wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Ta poważna choroba autoimmunologiczna może dotyczyć błony śluzowej odbytnicy i okrężnicy lub samej odbytnicy. Charakterystycznym objawem tego schorzenia jest obecność krwi w stolcu. Pacjenci często też uskarżają się na skurczowe bóle brzucha, biegunkę, wzdęcia i niewielką utratę masy ciała.
Dieta a zdrowie jelit: jakie pokarmy sprzyjają dobrej mikroflorze?
Ponieważ błony śluzowe jelit ulegają nieustannym procesom odbudowy, każdego dnia potrzebują odpowiedniej ilości składników odżywczych. Do pokarmów, które sprzyjają utrzymaniu dobrej mikroflory jelitowej, należą przede wszystkim świeże owoce i warzywa, rośliny strączkowe, tłuste ryby morskie, chude mięso, orzechy. W zbilansowanej diecie nie powinno brakować witamin, minerałów, a także błonnika pokarmowego, który wspomaga oczyszczanie jelit i reguluje rytm wypróżnień. Z tego względu warto jeść jak najwięcej grubych kasz, różnych warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych.
By wspomóc prawidłową pracę układu trawiennego, do codziennego jadłospisu warto też włączyć żywność bogatą w naturalne probiotyki. Mamy tu na myśli kwaśne mleko, maślanki, jogurty naturalne, kefiry, kapustę kiszoną. Zawarte w nich bakterie probiotyczne pomagają w utrzymaniu właściwego, lekko kwaśnego pH jelit, a także hamują namnażanie szkodliwych mikroorganizmów. O częstszym spożywaniu probiotyków powinny pamiętać osoby, które odżywają się nieprawidłowo oraz przyjmują antybiotyki.
Jak możesz wpłynąć korzystnie na zdrowie jelit?
By wspomóc mikrobiotę jelitową, która odgrywa niezwykle ważną rolę w procesach związanych z metabolizmem, trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych, warto zadbać nie tylko o odżywianie się w zrównoważony sposób. Czynnikiem, który korzystnie wpływa na zdrowie jelit, jest także aktywność fizyczna, która powinna być podejmowana jak najczęściej. Ruch dotlenia wszystkie komórki, poprawia ukrwienie narządów jamy brzusznej, a także wspomaga prawidłowe przesuwanie się treści pokarmowej. Systematyczne ćwiczenia mogą też pomóc w rozwiązaniu problemu zaparć i wzdęć. Jeśli chcesz zadbać o swoje jelita, pamiętaj też o rezygnacji z używek oraz wysypianiu się – zdrowy, regenerujący sen stwarza odpowiednie warunki do odbudowy mikrobioty.