Coraz powszechniejszym zjawiskiem w dzisiejszych czasach jest niedobór lub brak enzymów odpowiedzialnych za rozkład niektórych składników pokarmowych zawartych w pożywieniu. Konsekwencją takiego stanu często jest nietolerancja laktozy, która może objawiać się na wiele różnych sposobów. Ponieważ towarzyszące jej objawy nie mijają przez całe życie, konieczne jest eliminowanie z diety mleka oraz przetworów mlecznych. Na czym polega ta coraz częściej występująca nietolerancja pokarmowa i czym różni się od uczulenia na laktozę? Jak powinno wyglądać odżywianie przy tego rodzaju zaburzeniu? Sprawdź!
Czym jest nietolerancja laktozy?
Reakcje nadwrażliwości po spożyciu produktów mlecznych pojawiają się zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Głównym sprawcą całego zamieszania jest laktaza – enzym produkowany przez komórki znajdujące się w nabłonku jelita cienkiego, który jest niezbędny do trawienia cukru mlecznego. Aktywność tej substancji jest największa w okresie niemowlęcym, kiedy mleko matki stanowi główny pokarm dla dziecka. Z biegiem czasu, kiedy jest ono zastępowane przez inne pokarmy, laktaza jest coraz mniej potrzebna w organizmie. Wrodzony lub nabyty brak możliwości syntezy tego związku jest określany mianem nietolerancji laktozy.
Całkowity brak laktazy stanowi zaburzenie metaboliczne, które występuje bardzo rzadko. Jego najczęstszym objawem jest biegunka pojawiająca się u noworodka nawet po spożyciu niewielkiej ilości mleka mamy. Znacznie częściej spotykany jest nabyty niedobór laktazy, który jest rezultatem chorób lub innych czynników prowadzących do upośledzenia funkcjonowania kosmków jelitowych odpowiedzialnych za wytwarzanie laktazy. Warto podkreślić, że nietolerancja laktozy może być także przejściowa i rozwinąć się np. na skutek infekcji rotawirusem. W takiej sytuacji często dochodzi do wycofania się objawów i do powrotu zdolności trawienia cukru mlecznego.
Objawy nietolerancji laktozy
Nie u wszystkich osób objawy nadwrażliwości po spożyciu pokarmów mlecznych są tak samo nasilone. Nieprzyjemne dolegliwości dotyczą głównie układu pokarmowego, bardzo rzadko mają związek ze skórą, drogami oddechowymi czy gałkami ocznymi. Zdarza się, że symptomy są niespecyficzne i przypominają takie schorzenia jak zespół jelita drażliwego czy zaburzenia czynnościowe jelit. U osób cierpiących z powodu nietolerancji laktozy pojawiają się:
- bóle brzucha,
- biegunki,
- wzdęcia,
- dyskomfort w obrębie jamy brzusznej,
- oddawanie nadmiernej ilości gazów.
Powyższe objawy mogą uwidocznić się od kilku do nawet kilkunastu godzin po dostarczaniu do organizmu żywności zawierającej cukier mleczny. Dlatego chorzy nie zawsze łączą występowanie bólu brzucha czy wzdęć z przyjmowaniem mleka oraz jego przetworów.
Przyczyny nietolerancji laktozy
Jak już wyżej wspomnieliśmy, wrodzony niedobór laktazy występuje bardzo rzadko. O wiele częściej mamy do czynienia z nabytą nietolerancją laktozy, która rozwija się na skutek schorzeń oraz różnych czynników prowadzących do uszkodzenia struktur jelitowych odpowiedzialnych za wytwarzanie laktazy. Zalicza się do nich:
- zespół krótkiego jelita,
- infekcje żołądkowo-jelitowe,
- zakażenia pasożytnicze układu pokarmowego,
- celiakię,
- alergie pokarmowe (np. na białko mleka krowiego).
Do upośledzenia pracy małych wypustek wyścielających wnętrze jelita cienkiego może również dojść na skutek przyjmowania niektórych leków, głównie antybiotyków, chemioterapeutyków, niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz środków z kwasem acetylosalicylowym. Ponadto nietolerancja laktozy może rozwinąć się jako konsekwencja długotrwałego stosowania diety bezmlecznej.
Czym różni się nietolerancja laktozy od uczulenia na laktozę?
W przypadku alergii na cukier mleczny występują bardzo podobne objawy jak w przebiegu nietolerancji laktozy. Poza bólem brzucha pacjenci skarżą się na wodniste stolce, przelewanie w jelitach, nudności, wymioty, a także wzdęcia z oddawaniem nadmiernej ilości gazów. Podstawowym czynnikiem odróżniającym te dwie przypadłości jest czas wystąpienia symptomów. W przypadku uczulenia mogą one bowiem pojawić się nawet w ciągu kilku dni, co ma związek z dłuższym czasem reakcji systemu immunologicznego. Do objawów ze strony układu pokarmowego niekiedy dołączają też dolegliwości typowo alergiczne takie jak kaszel, duszności, świszczący oddech oraz swędzące zmiany skórne.
Diagnostyka nietolerancji laktozy
Duże zróżnicowanie objawów, a także występowanie nieprzyjemnych dolegliwości nawet do kilkunastu godzin po konsumpcji mleka i przetworów mlecznych stanowią przyczynę problemów w prawidłowej diagnostyce tego stanu chorobowego. U pacjentów, u których jest podejrzewana nietolerancja laktozy, konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań laboratoryjnych. Należy do nich m.in. analiza pH stolca, test doustnego podawania laktozy oraz badanie molekularne polimorfizmu geny laktazy.
Ponadto w celach diagnostycznych wykorzystuje się wodorowy test oddechowy. Badanie jest nieinwazyjne i polega na pomiarze stężenia wodoru w wydychanym powietrzu po podaniu pacjentowi określonej dawki cukru mlecznego. Przekroczone stężenie tego pierwiastka wskazuje na nietolerancję laktozy, ponieważ przy tym zaburzeniu cukier mleczny ulega fermentacji w jelicie grubym, której towarzyszy wydzielanie dużych ilości wodoru. Inną metodą pomocną w postawieniu prawidłowej diagnozy jest endoskopia. W trakcie badania endoskopowego lekarz pobiera wycinek jelita cienkiego, który następnie jest przekazywany do laboratorium w celu określenia w nim zawartości dwucukru.
Dieta przy nietolerancji laktozy
Nie wszyscy pacjenci z nietolerancją laktozy muszą przyjmować preparaty zawierające egzogenny enzym. U wielu osób zupełnie wystarczające jest zastosowanie profilaktyki w postaci wdrożenia odpowiedniej diety. W przypadku nieprawidłowej reakcji organizmu na dwucukier występujący w mleku i przetworach mlecznych bardzo ważne jest wyeliminowanie z jadłospisu wszystkich produktów, które mogą zawierać związek wywołujący ból brzucha, biegunki i wzdęcia. Warto mieć świadomość, że znikome ilości laktozy znajdują się w płatkach śniadaniowych, wyrobach piekarskich, półproduktach w proszku. Osoby z rozpoznanym stanem chorobowym mogą przyjmować fermentowane produkty mleczne (kefiry, jogurty, zsiadłe mleko), a także dojrzewające sery żółte.
Należy pamiętać, że eliminacja z diety mleka krowiego znacząco zwiększa ryzyko niedoboru wapnia. Dlatego pacjenci, u których została rozpoznana nabyta nietolerancja laktozy, powinni szczególną uwagę zwrócić na wzbogacenie jadłospisu w inne produkty stanowiące źródło tego pierwiastka (napoje roślinne, zielone warzywa liściaste, orzechy, sezam, suszone morele i figi).
Produkty kupisz tu:
Na nietolerancję laktozy
