Większość osób witaminę B9 kojarzy przede wszystkim z elementem profilaktyki wad wrodzonych płodu. Jej przyjmowanie w odpowiednich ilościach przez kobiety ciężarne pomaga w zapobieganiu nieprawidłowemu zamknięciu się cewy nerwowej podczas embriogenezy. Tymczasem kwas foliowy, bo o nim mowa, pełni w organizmie wiele istotnych funkcji na każdym etapie życia: od poczęcia, aż do osiągnięcia podeszłego wieku. Czym dokładnie jest ten ważny związek należący do grupy folianów? Jakie objawy mogą świadczyć o jego niedoborze? Sprawdź, co warto wiedzieć na temat kwasu foliowego i dowiedz się, w jakich produktach można go znaleźć.
Czym jest kwas foliowy?
Foliany są związkami o istotnym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Pod tą nazwą kryje się szereg substancji zaliczanych do witamin grupy B, które są potrzebne każdej komórce ludzkiego ciała. Ich najbardziej znanym przedstawicielem jest kwas foliowy. Ponieważ nie jesteśmy w stanie samodzielnie go wytworzyć (jedynie niewielkie ilości witaminy B9 są syntetyzowane przez florę jelit), bardzo ważne jest dostarczane tego składnika wraz z dietą lub suplementami. Jego niedobór może skutkować poważnymi powikłaniami zarówno u płodów, jak i u matek.
Odgrywający kluczową rolę w replikacji materiału genetycznego kwas foliowy wykazuje dużą wrażliwość na czynniki zewnętrzne takie jak wysoka temperatura, promieniowanie słoneczne, tlen, kwasowość środowiska. Niestety wiele folianów trafiających do organizmu człowieka ulega przekształceniu w formy słabo przyswajalne. Jest to związane m.in. z obróbką termiczną posiłków oraz z różnorodnymi procesami technologicznymi takimi jak rozdrabnianie, oczyszczanie. Trzeba też pamiętać, że na biodostępność tych składników mają wpływ przyjmowane leki, stany zapalne przewodu pokarmowego oraz zaburzenia wchłaniania spowodowane nadmiernym stosowaniem alkoholu czy paleniem papierosów.
Źródła kwasu foliowego
Foliany są obecne w produktach spożywczych zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Najwyższą zawartością kwasu foliowego odznaczają się surowe i krótko gotowane warzywa liściaste takie jak brukselka, jarmuż, szpinak, brokuły, szparagi, sałatka, kapusta włoska, cykoria. Ponadto związek ten występuje w nasionach roślin strączkowych. Jest obecny głównie w fasoli, grochu oraz soi. Bogatym źródłem folianów są również owoce i warzywa, w których znajdują się duże ilości witaminy C oraz beta-karotenu. Do takich pokarmów należą:
- pomarańcze,
- papryka,
- maliny,
- kiwi,
- kalafior,
- pietruszka.
Jeśli chodzi o produkty pochodzenia zwierzęcego, kwas foliowy znajduje się przede wszystkim w podrobach. Sporą zawartością tego związku charakteryzują się również jaja kurze oraz niektóre ryby (głównie łosoś). Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie na witaminę B9 wynosi ok. 300 mg. Jest ono nieco wyższe u kobiet w ciąży i karmiących piersią, które powinny dostarczać organizmowi minimum 400 mg tej substancji na dobę. Większą ilość folianów powinny też spożywać osoby regularnie palące papierosy i stosujące doustną antykoncepcję hormonalną.
Jaką odgrywa rolę w organizmie?
Najbardziej aktywna biologicznie postać kwasu foliowego jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego oraz krwiotwórczego. Witamina B9 wpływa na metabolizm aminokwasów, wspomaga syntezę nukleotydów, a także reguluje wiele ważnych procesów związanych z rozwojem, wzrostem i rozmnażaniem komórek. Uczestniczy też w produkcji czerwonych krwinek, które są odpowiedzialne za transportowanie tlenu po całym organizmie oraz wiązanie dwutlenku węglu i wydalanie go w płucach. Ponadto ma kluczowe znaczenie dla powstawania otoczki ochronnej z mieliny na włóknach nerwowych, która otacza aksony i pełni funkcję izolatora elektrycznego.
Szczególnie ważna jest obecność kwasu foliowego w tkankach, w których zachodzą intensywne podziały komórkowe. Należą do nich głównie komórki szpiku kostnego oraz nabłonka wyścielającego przewód pokarmowy. Odpowiednia ilość folianów dostarczanych z pożywieniem lub suplementami jest niezmiernie istotna w przypadku kobiet oczekujących potomstwa. Związki te nie tylko uczestniczą w podziałach komórek matczynych, ale także w wielu innych procesach warunkujących prawidłowy przebieg ciąży. Ich właściwe stężenie odgrywa istotną rolę w zapobieganiu występowania wad rozwoju cewy nerwowej u płodu takich jak deformacje czaszki, bezmózgowie, przepuklina mózgowa, rozszczep kręgosłupa oraz przepuklina oponowo-rdzeniowa. Stąd zapotrzebowanie na kwas foliowy wzrasta u ciężarnych niemal dwukrotnie.
Objawy niedoboru kwasu foliowego w organizmie
Niedobór kwasu foliowego może wywołać szereg różnego rodzaju dolegliwości. Jednym ze schorzeń ściśle powiązanych ze zbyt niskim stężeniem witaminy B9 w organizmie jest niedokrwistość megaloblastyczna, która objawia się występowaniem w rozmazie krwi dużych, niedojrzałych krwinek czerwonych. Choroba często jest diagnozowana u pacjentów zmagających się z zespołami złego wchłaniania, a także ze stanami zapalnymi jelit takimi jak choroba Crohna, celiakia oraz wrzodziejące zapalenie jelita. Schorzenie to jest szczególnie niebezpieczne u kobiet w ciąży, ponieważ może prowadzić do poważnych powikłań: zakażeń, krwotoków, a nawet do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.
Innym objawem niedoboru kwasu foliowego w organizmie jest hiperhomocysteinemia. Zaburzenie związane z podwyższonym stężeniem homocysteiny w osoczu krwi zwiększa ryzyko udaru mózgu, zawału serca oraz choroby wieńcowej. Związek powstający w wyniku przemian chemicznych białek zwierzęcych utrzymujący się na wysokim poziomie przez długi czas może przyczyniać się do uszkodzenia śródbłonka naczyń krwionośnych i prowadzić do rozwoju niebezpiecznych zmian miażdżycowych.
Groźnym powikłaniem wynikającym z niedoboru folianów są też zaburzenia rozwoju układu nerwowego u płodów, które mogą prowadzić do bezmózgowia, rozszczepienia kręgosłupa czy przepukliny rdzenia kręgowego. Do ich powstania dochodzi na skutek spowolnienia syntezy DNA. Niedostateczna ilość kwasu foliowego w diecie zwiększa też ryzyko poronienia i wystąpienia komplikacji porodowych.
Czy można mieć nadmiar kwasu foliowego w organizmie?
Zapotrzebowanie organizmu na kwas foliowy jest różne w zależności od płci, wieku oraz nawyków żywieniowych. W przypadku niektórych grup populacyjnych, w tym kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią, konieczne jest stosowanie suplementów zawierających najbardziej aktywną biologicznie postać folianów. Ponieważ witamina B9 jest rozpuszczalna w wodzie, trudno ją przedawkować, a jej nadmiar jest usuwany z organizmu wraz z moczem. Przyjmowanie preparatów bogatych w ten związek jest też ważne w przypadku osób z anemią megaloblastyczną, chorobami jelit, niedożywieniem oraz z podwyższonym poziomem homocysteiny.
Produkty kupisz tu:
Preparaty z kwasem foliowym
