Okres letni sprzyja dehydratacji, czyli inaczej odwodnieniu organizmu, które może być bardzo groźne dla zdrowia. Problem mogą jednak wywołać nie tylko upały, ale też inne czynniki np. związane ze stylem życia, wiekiem, a nawet różnymi chorobami. Dowiedz się zatem, na czym polega dehydratacja i jakie są jej objawy, a także jak skutecznie zapobiegać odwodnieniu organizmu.
Co to jest dehydratacja i jakie są jej główne przyczyny?
Słowo dehydratacja oznacza odwodnienie, a więc stan, w którym w organizmie znajduje się zbyt mała ilość wody w stosunku do zapotrzebowania. Stan ten jest bardzo groźny, ponieważ ciało człowieka bez wody zwyczajnie nie może funkcjonować. Warto więc na początku wyjaśnić jej znaczenie dla naszego zdrowia.
Na pewno słyszałeś stwierdzenie, że ludzkie ciało składa się głównie z wody. Jest w tym wiele prawdy, ponieważ zawartość wody w organizmie wynosi nawet 75% u noworodków, 60% u osób dorosłych i 50% u seniorów. Do czego potrzebna jest nam woda? Okazuje się, że pełni ona wiele ważnych funkcji, ponieważ:
- jest niezbędna do prawidłowego transportu substancji odżywczych, elektrolitów i tlenu do poszczególnych komórek organizmu,
- uczestniczy w procesach metabolicznych, również w trawieniu pokarmów,
- jest potrzebna do utrzymywania właściwej temperatury ciała,
- odgrywa kluczową rolę w oczyszczaniu organizmu z toksyn.
Nietrudno się zatem domyślić, że jeśli w naszym ciele jest zbyt mało wody, dochodzi do zaburzenia szeregu funkcji i czynności organizmu.
Skąd jednak bierze się odwodnienie? W ogólnym ujęciu dehydratacja pojawia się wtedy, gdy organizm traci więcej płynów niż ich przyjmuje. Przyczyny tego zjawiska mogą być natomiast bardzo różne, ale najczęściej dochodzi do niego w następujących sytuacjach:
- w czasie dużych upałów i nadmiernej ekspozycji na słońce, gdy więcej wody „ucieka” wraz z potem,
- w wyniku intensywnych wymiotów lub biegunki,
- wskutek przyjmowania niektórych leków, zwłaszcza tych moczopędnych lub przeczyszczających,
- w efekcie nadmiernego picia herbaty, kawy i alkoholu, które wzmagają ilość oddawanego moczu,
- podczas wysokiej gorączki,
- ze względu na inne choroby np. cukrzycę,
- w efekcie bardzo intensywnego wysiłku fizycznego.
Rozpoznawanie objawów dehydratacji
Pierwsze objawy dehydratacji pojawiają się już przy ubytku 2% wody z organizmu. Im większy jest stopień jej utraty, tym poważniejsze są dolegliwości. Gdy natomiast w organizmie brakuje więcej niż 15% wody, jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Z poniższej tabeli dowiesz się dokładnie, jakie objawy powodują kolejne etapy odwodnienia.
|
Etapy odwodnienia organizmu
|
Ubytek wody
|
Objawy dehydratacji
|
|
I etap
|
Od 2 do 4% masy ciała
|
- silne uczucie pragnienia,
- suchość w ustach,
- osłabienie,
- ból głowy,
- rzadsze oddawanie moczu i jego ciemne zabarwienie
|
|
II etap
|
Od 5 do 6% masy ciała
|
- nadmierna senność,
- sucha i zimna skóra,
- zmniejszona potliwość,
- uczucie mrowienia i drętwienia,
- zaburzenia rytmu serca
|
|
III etap
|
Od 10 do 15% masy ciała
|
- drgawki,
- zaburzenia świadomości,
- problemy z mówieniem,
- obrzęk języka,
- spadek ciśnienia krwi,
- utrata przytomności
|
|
IV etap
|
Powyżej 15% masy ciała
|
- śmierć
|
Praktyczne sposoby na zapobieganie dehydratacji
Najważniejszym sposobem zapobiegania dehydratacji jest przyjmowanie odpowiedniej dawki płynów. Ogólna zasada jest taka, że powinniśmy wypijać około 6-8 szklanek wody w ciągu dnia.
Tak naprawdę jednak zapotrzebowanie na wodę może być różne w zależności od wieku, masy ciała, pory roku, a nawet stylu życia. Warto tutaj wiedzieć, że normy żywienia określają znacznie precyzyjniej dzienne zapotrzebowanie na płyny dla poszczególnych płci oraz wieku.
Dla dzieci są one następujące:
- w wieku od 1 do 3 lat – 1,25 l,
- od 4 do 6 lat – 1,6 l,
- od 7 do 9 lat – 1,75 l,
- od 10 do 12 lat – 1,9 l dla dziewczynek i 2,1 l dla chłopców,
- od 13 do 15 lat - 1,95 l dla dziewczynek i 2,35 l dla chłopców,
- od 16 do 18 lat – 2,5 l.
Dla osób dorosłych ustalone są tylko dwie normy uzależnione od płci:
- 2 litry płynów dziennie dla kobiet,
- 2,5 litra płynów dziennie dla mężczyzn.
Z oczywistych względów niekiedy należy jednak spożywać więcej płynów np. podczas upałów, biegunki, gorączki, czy też wysiłku fizycznego. Właśnie w takich sytuacjach warto też obserwować swój organizm, aby rozpoznać ewentualne oznaki dehydratacji.
Pamiętaj również, że najlepszym sposobem na prawidłowe nawodnienie organizmu jest picie niegazowanej wody oraz ewentualnie naturalnych soków i herbat ziołowych. Inne rodzaje napojów mogą być w tym nieskuteczne lub wręcz prowadzić do dehydratacji. Przykładem są wspomniane wyżej: kawa, herbata (czarna i zielona) oraz alkohol. Ten ostatni rodzaj napoju jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ dodatkowo zatruwa organizm, dlatego nie jest dobrym pomysłem gaszenie pragnienia latem poprzez picie piwa lub drinków z lodem.
W odpowiednim nawodnieniu ciała pomaga również właściwa dieta, ponieważ wiele produktów zawiera dużą ilość wody. Są to przede wszystkim owoce, dlatego warto je jeść zwłaszcza podczas upałów. W szczególności polecane są tutaj m.in. arbuz, truskawki oraz melon, które zawierają około 90% wody.
Metody leczenia i nawadniania organizmu w przypadku dehydratacji
W przypadku łagodnej lub umiarkowanej dehydratacji (gdy objawy świadczą o ubytku wody nie przekraczającej 5-6% masy ciała), z problemem można sobie zwykle poradzić samodzielnie. Jak to zrobić? Przede wszystkim poprzez uzupełnienie płynów i brakujących elektrolitów.
Zazwyczaj więc wystarczy napić się wody, aby dolegliwości związane z lekkim odwodnieniem minęły. Podczas upałów pomóc też może zjedzenie owoców (np. arbuza), które dostarczą nie tylko wody, ale i glukozy oraz jakichś słonych przekąsek, które z kolei uzupełnią straty sodu. Jeśli natomiast do dehydratacji doszło wskutek intensywnych treningów lub innego wysiłku fizycznego, warto sięgnąć po napoje izotoniczne, które zawierają elektrolity. Uzupełnienie elektrolitów wskazane jest również po odwodnieniu wskutek biegunki.
Kiedy szukać pomocy medycznej?
Warto pamiętać, że dehydratacja jest szczególnie groźna dla małych dzieci oraz osób starszych lub cierpiących na przewlekłe schorzenia. To właśnie w ich przypadku nie wolno lekceważyć nawet najmniejszych symptomów odwodnienia i po ich rozpoznaniu jak najszybciej podjąć działania przywracające równowagę wodną w organizmie.
Istnieją też sytuacje alarmowe, które powinny nas skłonić do szukania pomocy medycznej, a wręcz natychmiastowego wezwania pogotowia. Nie należy z tym zwlekać przede wszystkim wtedy, gdy pojawią się objawy trzeciego etapu odwodnienia, a więc np. drgawki, zaburzenia mówienia, czy też omdlenia. Taki stan może zagrażać zdrowiu i życiu, dlatego wymaga hospitalizacji. W przypadku ciężkiej dehydratacji zazwyczaj podaje się dożylnie glukozę, albo roztwór zawierający chlorek sodu i potasu. Niekiedy jednak konieczne jest także umieszczenie pacjenta na oddziale intensywnej terapii i podawania mu dodatkowych leków.
