Do często diagnozowanych przewlekłych zaburzeń psychicznych wywołujących zmiany nastroju należy choroba afektywna dwubiegunowa. Łagodniejszy wariant tego schorzenia jest określany jako cyklotymia. Tego rodzaju zaburzenie charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem stanów manii oraz depresji. Huśtawka emocjonalna, która pojawia się bez wyraźnych przyczyn, utrudnia pacjentowi funkcjonowanie w codziennym życiu, a niejednokrotnie nawet zmusza go do izolacji społecznej. Na czym dokładnie polega ta przypadłość i jakie są jej najczęstsze objawy? Jak przebiega diagnostyka i leczenie cyklotymii? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w naszym krótkim kompendium wiedzy.
Jak objawia się cyklotymia?
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów tego schorzenia jest występowanie zaburzeń nastroju razem z okresami hipomanii. Te dwa skrajne względem siebie stany zazwyczaj uaktywniają się bez uchwytnych przyczyn i mają znaczący wpływ na życie chorego. Cyklotymia zwykle jest diagnozowana w późnej młodości, chociaż zdarza się, że zostaje rozpoznana dopiero w wieku dojrzałym. Jeśli chodzi o częstotliwość tego zaburzenia, znacznie częściej dotyka ono osoby z chorobą afektywną dwubiegunową.
W przebiegu hipomanii pacjenci często doświadczają takich objawów jak:
- podwyższony poziom energii,
- większa pewność siebie,
- nadmierna gadatliwość,
- wzmożona towarzyskość,
- zmniejszone zapotrzebowanie na sen,
- wzmożona aktywność psychofizyczna,
- ogólne poczucie dobrego samopoczucia.
W epizodzie hipomanii chorym wydaje się, że świat kręci się wokół nich i nic złego nie może im się stać. Po stanie euforii u osób z cyklotymią zwykle nadchodzi czas obniżonego nastroju. Wówczas pacjenci stają się smutni, płaczliwi i tracą życiową aktywność. Nierzadko też zamykają się w sobie i stronią od najbliższych. To, co jeszcze jest charakterystyczne dla tego okresu, to poczucie winy, myśli o własnej bezwartościowości, niemożność odczuwania przyjemności oraz uczucie przewlekłego zmęczenia.
Cyklotymia a borderline i ChAD
Naprzemienne występowanie po sobie stanów hipomanii i subdepresji jest charakterystyczne nie tylko dla cyklotymii. Epizody podwyższonego nastroju i stanów depresyjnych często towarzyszą też osobom, u których zostało rozpoznane zaburzenie osobowości typu borderline. Pacjenci z tym schorzeniem prezentują problemy związane z dużą wrażliwością emocjonalną, doświadczaniem okresów niepokoju i smutku, dotkliwym uczuciem pustki oraz kryzysami tożsamości. To, co odróżnia cyklotymię od choroby borderline to przede wszystkim brak epizodów urojeniowych. Osoby doświadczające naprzemiennych stanów hipomanii i obniżonego nastroju rzadko też wykazują tendencje do samouszkodzeń oraz impulsywnych prób samobójczych.
Zaburzenie cyklotymiczne bardzo często jest traktowane jako łagodniejsza wersja choroby afektywnej dwubiegunowej. W schorzeniu tym epizody depresyjne, maniakalne oraz mieszane następują po sobie w określonych odstępach czasowych. Niekiedy jednak zdarza się, że w całościowym obrazie dominują głównie objawy obniżonego nastroju, co znacznie utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy. Depresja w pewnym sensie odbiera pacjentom radość z życia, sprawiając, że odczuwają nieustanne przygnębienie i nie są w stanie cieszyć się nawet z najmniejszych rzeczy. Dodatkowym problemem jest pojawiające się uczucie lęku i niepokoju, które powodują znaczny dyskomfort i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Cyklotymia również może dawać o sobie znać nasilonymi objawami, jednak u przeważającej większości chorych zwykle zmienność nastroju przebiega łagodnie. U niektórych osób wahania samopoczucia częściej występują w okresie jesienno-zimowym.

Cyklotymia – przyczyny
Nawracające wahania nastroju pod postacią okresów łagodnej depresji i hipomanii zwykle pojawiają się w młodym wieku. Ich przyczyną często są uwarunkowania genetyczne związane z zaburzeniem funkcjonowania niektórych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym: dopaminy, serotoniny i noradrenaliny. Trzeba jednak pamiętać, że cyklotymia może uaktywnić się na skutek różnych negatywnych doświadczeń życiowych, zwłaszcza traum z dzieciństwa oraz sytuacji, które doprowadziły do nadmiernego przeciążenia stresem.
Do czynników ryzyka rozwoju tego zaburzenia afektywnego zalicza się m.in.:
- brak równowagi biochemicznej w niektórych częściach mózgu,
- zmiany w systemach komunikacji między neuronami,
- nadmierne przepracowanie,
- nagłą utratę pracy,
- nadużywanie narkotyków,
- niską podatność na stres.
Na wystąpienie cyklotymii mogą mieć ponadto wpływ czynniki biologiczne (takie jak urazy okołoporodowe i powikłania wewnątrzmaciczne) oraz czynniki środowiskowe. Psycholodzy zgodnie twierdzą, że jest to choroba o podłożu wieloczynnikowym, która dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Ewidentne znaczenie w jej rozwoju mają predyspozycje genetyczne. Udowodniono bowiem, że zaburzenie to znacznie częściej jest rozpoznawane u pacjentów, u których w rodzinie wystąpiła patologia polegająca na naprzemiennej obecności epizodów hipomanii oraz depresji.
Diagnozowanie i leczenie cyklotymii
Rozpoznanie tego zaburzenia nie zawsze jest łatwe. Jest to związane z faktem, że pacjenci rzadko zgłaszają wszystkie objawy charakterystyczne dla cyklotymii takie jak nadmierne zadowolenie z siebie, wzmożona towarzyskość czy zwiększona produktywność. Szczególnie trudne jest postawienie diagnozy u osób młodych, u których wiele objawów choroby tłumaczy się zachowaniami typowymi dla okresu dojrzewania. Niektóre z nich mogą być dodatkowo potęgowane przez zażywanie substancji psychoaktywnych wpływających na nastrój (narkotyków, dopalaczy, środków halucynogennych).
Diagnostykę utrudnia też obecność schorzeń współistniejących. Pacjenci z cyklotymią często zmagają się m.in. ze stanami lękowymi, zaburzeniami apetytu i chorobami układu sercowo-naczyniowego. Aby móc postawić diagnozę, okresy z objawami hipomaniakalnymi i depresyjnymi muszą występować przez co najmniej dwa lata. Ważne jest też, że nie mogą być one spowodowane bezpośrednim fizjologicznym oddziaływaniem leków lub substancji odurzających.
Chociaż cyklotymia jest zaburzeniem przewlekłym, to większość osób przy odpowiednim leczeniu może osiągnąć stabilne samopoczucie i normalnie funkcjonować na co dzień. Podstawowym celem postępowania terapeutycznego jest utrzymanie równowagi emocjonalnej pacjenta. Poza stosowaniem środków farmakologicznych w postaci antydepresantów oraz leków zaliczanych do grupy stabilizatorów nastroju istotne znaczenie odgrywają interwencje psychoterapeutyczne. Dzięki spotkaniom z terapeutą chory może zdobyć wiedzę na temat technik samokontroli nastroju i nauczyć się, jak rozpoznawać niepokojące zmiany w psychice.