Do chorób wywołujących poważne trudności w życiu codziennym i upośledzających funkcjonowanie psychospołeczne należy nerwica natręctw. Osoby z tym zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym doświadczają trudności w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, cierpią z powodu zaniżonej samooceny i mają problemy z utrzymaniem pracy. Uporczywe nawracające myśli powodują dyskomfort i prowadzą do poczucia bezradności. Jakie są najczęstsze przyczyny tej przypadłości? Jak wygląda diagnozowanie i leczenie nerwicy natręctw? W poniższym poradniku znajdziesz najważniejsze informacje na temat tego schorzenia psychicznego. Zapraszamy do lektury!
Czym jest nerwica natręctw?
Nie da się ukryć, że choroby psychiczne, z którymi zmaga się coraz większa liczba osób, stanowią duże wyzwanie dla współczesnej medycyny. Do stosunkowo często występujących dolegliwości należą zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, które charakteryzuje ogromne zróżnicowanie objawów i patologicznych przeżyć takich jak lęk, niepokój czy nieuzasadniony strach przed pewnymi sytuacjami. Mogą one dotyczyć niemalże każdego, bez względu na płeć, wiek, status społeczny i wykonywany zawód.
Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia nerwica natręctw stanowi schorzenie objawiające się nawracającymi, przykrymi myślami oraz przymusem realizowania różnego rodzaju rytualnych czynności takich jak np. nieustanne mycie rąk, ciągłe pranie ubrań, pedantyczne układanie przedmiotów, wielokrotne sprawdzanie wyłączenia żelazka, kuchenki itp. Działania te są podejmowane w celu redukcji niepokoju oraz rozładowania narastającego napięcia psychicznego.
Jak się objawia nerwica natręctw?
Głównym objawem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych są nawracające uporczywe myśli, których występowanie wzbudza u chorego permanentny lęk, niepokój, dyskomfort oraz cierpienie psychiczne. Chorobie towarzyszą też powracające zachowania lub rytuały, które osoba dotknięta nerwicą natręctw wykonuje na skutek obsesyjnych impulsów. Zgodnie z kryteriami sporządzonymi przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne schorzenie objawia się:
- pogorszeniem sprawności procesów myślowych,
- osłabieniem pamięci wzrokowej,
- silnym wewnętrznym przymusem wykonywania określonej czynności,
- paraliżującym napięciem uniemożliwiającym myślenie o czymś innym niż natrętny rytuał.
U chorych z nerwicą natręctw obsesje pojawiają się wbrew woli i często dotyczą prozaicznych kwestii dotyczących np. mycia rąk, sprawdzania porządku, utrzymywania konkretnego układu przedmiotów w otoczeniu. Tego rodzaju zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą też objawiać się dodatkowymi symptomami takimi jak obniżenie nastroju, poczucie bezradności i beznadziejności, niemożność swobodnego myślenia, negatywne przekonania na temat własnej osoby oraz odczuwanie ciągłego niezadowolenia z siebie.
Typowe zachowania osoby cierpiącej na nerwicę natręctw
Obsesje, które są najbardziej charakterystycznym objawem nerwicy natręctw, mogą występować w różnych postaciach. Najczęściej są to powtarzające się uporczywe myśli, ale chorzy często też zmagają się z prześladującymi impulsami, obrazami, rytuałami oraz fobiami. Ich typową cechą jest bezzasadność i przymus natychmiastowego wykonania działania. Natrętne wyobrażenia zwykle dotyczą jednej z następujących kategorii:
- zdrowie,
- porządek,
- wygląd ciała,
- brud i zarazki,
- religia.
Nawracające myśli mogą wiązać się np. z nieustannym sprzątaniem całego mieszkania, skomplikowanym sposobem czyszczenia rąk, wielokrotnym myciem naczyń, ciągłym sprawdzaniem, czy zostały zakręcone kurki z wodą, zamknięte drzwi itp. Natrętne zachowania mogą przybierać bardzo różnorodną formę. Wszystko to sprawia, że osoby, u których występują zaburzenia obsesyjno-kompulsywne nie mogą normalnie funkcjonować i wypełniać swoich obowiązków, ponieważ cały czas odczuwają przymus podejmowania określonych czynności.

Jakie są przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych?
Zaliczana do schorzeń neurobehawioralnych nerwica natręctw może rozwinąć się na skutek czynników genetycznych, biologicznych lub środowiskowych. Jej częstą przyczyną jest niewłaściwa budowa mózgu oraz zakłócone przewodnictwo nerwowe, które może wpływać na zahamowanie lub zniekształcenie procesów myślowych. Do uszkodzenia określonych struktur mózgowych i zmian neurologicznych mogą doprowadzić niektóre schorzenia genetyczne i autoimmunologiczne, do których zalicza się pląsawica Sydenhama czy choroba Huntingtona.
Niektórzy specjaliści podkreślają, że istotną rolę w rozwoju schorzenia mają stresory związane z uczestnictwem w traumatycznych wydarzeniach i sytuacjach takich jak np. działania wojenne, napaść fizyczna, kradzież, gwałt. Ponadto u podstaw tego zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego mogą leżeć niektóre cechy osobowościowe takie jak skłonność do zamartwiania się, nadmierne poczucie odpowiedzialności czy patologiczne poczucie winy.
Diagnozowanie i leczenie nerwicy natręctw
Okres od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia diagnozy choroby często trwa kilka lat. Kryteria diagnostyczne opracowane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne są dość proste. Nerwica natręctw jest rozpoznawana w sytuacji, kiedy obsesyjne myśli lub działania są czasochłonne (muszą pochłaniać minimum godzinę dziennie), a schorzenie wywołuje znaczące cierpienie psychiczne i uniemożliwia choremu normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Diagnoza jest stawiana przez lekarza psychiatrę na podstawie wywiadu z pacjentem i wypełnionych przez niego kwestionariuszy.
W leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych wykorzystuje się głównie psychoterapię, która jest pomocna zwłaszcza w przypadku dzieci, młodzieży oraz niewielkiego nasilenia dolegliwości. Pomocne są także techniki redukujące poziom lęku takie jak relaksacja oraz ćwiczenia oddechowe. W przypadku zmian strukturalnych i czynnościowych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego pacjentom zwykle przepisuje się środki farmakologiczne. Są to przede wszystkim preparaty o działaniu serotoninergicznym, które zawierają takie substancje czynne jak sertralina, fluoksetyna, citalopram oraz paroksetyna.
Skutki nieleczonych zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych
Życie w nieustannym strachu i lęku jest niszczące nie tylko dla psychiki, ale i dla ciała. Nieleczone zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą prowadzić do utraty radości z życia, wzmożonego napięcia psychicznego oraz nasilenia się zachowań, które organizm chorego traktuje jako realne zagrożenie. Poza spędzaniem wielu godzin na wykonywaniu przymusowych czynności chorzy z tą przypadłością mogą okaleczać się i mieć myśli samobójcze. Dlatego tak ważne jest szybkie postawienie trafnej diagnozy i skierowanie pacjenta na psychoterapię, dzięki której zrozumie przyczynę problemu i nauczy się dojrzale przeżywać swoje lęki.