Choroby układu krwionośnego oraz zaburzenia krwi mogą dotknąć niemal każdego. Szacuje się, że na niedokrwistość choruje w Polsce niemal 26% kobiet w różnym wieku. Nieco mniej, bo 13%, to chorzy mężczyźni. Przeczytaj, czym jest anemia, skąd się bierze i jakie są jej rodzaje. Dowiedz się także, jakie mogą być skutki nieleczenia tego schorzenia, i jak można z niego wyjść przy wsparciu lekarza specjalisty.
Co to jest anemia i dlaczego jest ważna dla zdrowia?
Krew to jeden z płynów ustrojowych, którego składnikiem są m.in. erytrocyty. W tych komórkach znajduje się przede wszystkim hemoglobina – barwnik, który nie tylko nadaje soczyście czerwoną barwę, ale również bierze udział w transportowaniu tlenu do wszystkich tkanek ciała. Anemia jest stanem, w którym występuje zbyt mało krwinek, bądź stężenie zawartej w nich hemoglobiny jest zbyt małe, aby układ krwionośny mógł prawidłowo sprawować swoją funkcję. To jedna z najczęstszych chorób hematologicznych. Może pojawić się u osób w każdym wieku, ale u kobiet z uwagi na cykliczne menstruacje i wynikającą z nich utratę krwi, przytrafia się częściej.
Bardzo często anemia rozwija się u ciężarnych oraz u karmiących piersią, ze względu na to, że ich organizmy są w dużym stopniu obciążone rolą matki. W grupie ryzyka mogą znaleźć się również seniorzy, głównie z uwagi na pogorszone wchłanianie składników odżywczych, oraz cierpiący na choroby przewlekłe. Weganie i wegetarianie w przypadku nieprawidłowo zbilansowanej diety, wcześniaki oraz noworodki, które od pierwszych dni życia karmione są sztucznie, to kolejne grupy, u których niedokrwistość może wystąpić. Warto kontrolować ten parametr wykonując regularnie morfologię, gdyż anemia to przede wszystkim pogorszone samopoczucie na co dzień i ryzyko powikłań. W przypadku kobiet ciężarnych może to być na przykład upośledzenie płodu lub nawet poronienie. U innych - pogorszenie funkcji mózgu i znaczące osłabienie odporności, co może stać się przyczyną wielu innych schorzeń.
Różne typy anemii: charakterystyka i przyczyny
To schorzenie dzieli się na cztery rodzaje, w zależności od stężenia hemoglobiny:
- łagodna (10-12 g/dl dla kobiet, 13,5 g/dl dla mężczyzn),
- umiarkowana (8-9,9 /dl dla obu płci),
- ciężka (6,5-7,9 g/dl dla obu płci).
- zagrażająca życiu (>6,5 g/dl dla obu płci).
Oprócz tego podziału można też zaklasyfikować anemię do różnych typów, w zależności od tego, jaka jest jej przyczyna:
z niedoboru żelaza – to najczęstszy rodzaj, wynikający głównie z nieprawidłowej diety lub/i z niewłaściwego wchłaniania składników odżywczych związanych z innymi chorobami,
- hemolityczna – będąca wynikiem rozpadu krwinek czerwonych,
- megaloblastyczna – erytrocyty mają znacznie powiększoną objętość, co jest związane najczęściej z niedoborem witaminy B12,
- aplastyczna – na skutek zaniku szpiku kostnego diagnozowany jest spadek ilości krwinek wszystkich rodzajów.
W zależności od rodzaju niedokrwistości, lekarz może zlecić pogłębioną diagnostykę oraz wdrożyć odpowiednie leczenie.
Główne przyczyny anemii: od niedoborów żywieniowych do chorób przewlekłych
Główną przyczyną niedokrwistości występującą u pacjentów najczęściej, jest brak odpowiedniej podaży żelaza w diecie. Anemia może się pojawić u osób stosujących diety niedoborowe w ten pierwiastek – na przykład odżywiające się głównie przetworzoną żywnością, głodujące lub stosujące bardzo restrykcyjne diety eliminacyjne. W przypadku kobiet, które miewają obfite miesiączki, a do tego nieodżywiające się prawidłowo, ryzyko jej wystąpienia jest również wysokie.
Niedokrwistość może się pojawić także na skutek rozległego urazu lub krwawienia z przewodu pokarmowego. Jej przyczyną bywają także schorzenia takie jak celiakia, marskość wątroby, przewlekłe choroby nerek, długo trwające stany zapalne, czy nowotwory szpiku kostnego. Anemia megaloblastyczna pojawia się w wyniku niedoborów witaminy B12 i kwasu foliowego, zaś hemolityczna jest efektem nieprawidłowej budowy erytrocytów czy m.in. zaburzeniem syntezy hemoglobiny w jej prawidłowej postaci. Również, gdy upośledzona zostanie praca szpiku kostnego na skutek chemioterapii, radioterapii czy stosowania niektórych leków, ryzyko niedokrwistości jest większe.
Skutki anemii dla zdrowia: jak anemia wpływa na codzienne funkcjonowanie?
Niewłaściwe dotlenienie komórek ciała wiąże się z szeregiem dolegliwości, takich jak:
- szybka męczliwość i ogólne osłabienie,
- bladość skóry oraz błon śluzowych, np. wnętrza jamy ustnej,
- bóle i zawroty głowy,
- brak koncentracji, kłopoty z pamięcią,
- duszności,
- senność,
- często występujące zajady,
- wypadanie włosów, kruche paznokcie, sucha skóra,
- ciągłe uczucie chłodu,
- może wystąpić też pica – spaczone łaknienie objawiające się chęcią spożywania produktów ogólnie nieprzeznaczonych do jedzenia, na przykład kredy.
Są to objawy niedokrwistości, które bardzo utrudniają codzienne funkcjonowanie. Chorym na anemię brakuje energii do wykonywania codziennych czynności, co jest jedną z najczęstszych przyczyn skłaniających do wizyty w przychodni. W przypadku ich doświadczenia niezwłocznie należy udać się do lekarza, który zleci morfologię i pomoże dokładnie ustalić rodzaj anemii, co będzie niezbędne, aby ustalić prawidłowy plan leczenia. Dobrym nawykiem zdrowotnym jest regularne wykonywanie podstawowych badań laboratoryjnych. Są one refundowane przez NFZ i stosunkowo proste - pozwalają na szybką diagnozę wielu schorzeń, zanim jeszcze nawet zaczną one dawać widoczne objawy, jak w przypadku anemii.
Zapobieganie i zarządzanie anemią: wskazówki dotyczące diety i stylu życia
Leczenie niedokrwistości jest zależne od jej przyczyny, którą pomoże ustalić lekarz. Najczęściej występujący typ, czyli anemia z niedoboru żelaza, jest stosunkowo łatwo uleczalny dzięki właściwej diecie i suplementacji. Na efekty trzeba poczekać nawet do 6 miesięcy – ponieważ organizm musi mieć czas, aby odbudować swoje rezerwy tego pierwiastka. W pozostałych rodzajach niedokrwistości konieczne jest ustalenie jej dokładnej przyczyny i wdrożenie leczenia, które obejmie również ją, aby dolegliwość nie nawracała.
Pacjent, u którego została stwierdzona anemia, musi również włączyć istotne zmiany do swojego trybu życia, a przede wszystkim do odżywiania. Jadłospis powinien być bogaty w warzywa będące dobrym źródłem żelaza – to przede wszystkim osławiony szpinak, ale również jarmuż, buraki, natka pietruszki oraz brokuły. Warto polubić również fasolę, groch oraz orzechy, a także chude mięso, wątróbkę i jaja. Wśród owoców obfitujących w żelazo są przede wszystkim śliwki, morele, jabłka, jagody i poziomki.
Aby zwiększyć wchłanianie żelaza z diety w swoim przewodzie pokarmowym, dobrym pomysłem jest podawanie wyżej wymienionych produktów w towarzystwie żywności bogatej w witaminę C. Anemia może okazać się podstawą do zwolnienia lekarskiego od pracy – szczególnie, gdy wymaga ona silnego skupienia lub wysiłku fizycznego. W wielu przypadkach niedokrwistość jest jednak całkowicie uleczalna. Dlatego nie warto zwlekać – jeśli podejrzewasz u siebie anemię, udaj się do lekarza, wykonaj komplet podstawowych badań i włącz leczenie suplementami oraz dietą.
